BORYS PASTERNAK (1890-1960)
Pochodził
z artystycznej rodziny o żydowskich korzeniach, ojciec przeszedł na
prawosławie. Studiował w Niemczech i w Moskwie. Debiutował poezją z pogranicza
futuryzmu i symbolizmu. Sprzeciwiał się komunistycznemu reżimowi. W 1958 r.
otrzymał Nagrodę Nobla za powieść „Doktor Żywago”, musiał jednak odmówić jej
przyjęcia. Władze komunistyczne uznały utwór za antyradziecki. „Doktor Żywago” ukazał
się za granicą po włosku. Uznawany był za genialnego letnika- utalentowanego,
ale marnującego się w antykomunistycznych poglądach. Prototypem postaci Lary
była przyjaciółka pisarza, funkcjonariuszka KGB, która donosiła na niego.
·
Bliźniak w chmurach
·
Życie- moja
siostra
·
Tematy i
wariacje
·
Rok 1905
·
Gdy się
rozpogodzi
Doktor Żywago
PROBLEMATYKA
Powieś
ukazuje prawdziwy obraz rewolucji, realizm opisu łączył z indywidualnością
ludzkich losów, doznań i doświadczeń. W rewolucji widzi przede wszystkim
potężny i niepowstrzymany żywioł, który jest siłą groźną i przerażającą, a
jednostka wplątana jest w dzieje świata, który ulega ciągłym zmianom i
gwałtownym procesom ewolucji, niema większych szans na spokojne życie. Człowiek
staje się świadomym uczestnikiem tego żywiołu, a jednocześnie jego tragiczną i
nieuniknioną ofiarą. Pasternak zdaje sobie sprawę z tego, że przyczyny wielkich
ruchów narodowościowych i rewolucyjnych znajdują się poza zasięgiem kontroli
ludzkiego umysłu, podobnie jak nieopanowana jest dzika natura.
Powieść
„Doktor Żywago” pokazuje procesy charakterystyczne dla wszystkich wielkich
rewolucji. Przelew krwi, grabieże, demoralizacja, brutalne niepotrzebne mordy
to codzienność rewolucyjnej drogi przemian. Oczyma doktora Żywago i jego rodziny
oraz postronnych zwykłych ludzi, wplątanych wbrew ich woli w nurt rewolucyjnego
żywiołu, widzimy jak zostaje zakłócony „naturalny porządek”, ład zwyczajnego
życia. W Moskwie towary znikają ze sklepów niczego nie można kupić wszystko
należy „zorganizować”. Pierwsza zima w komunistycznej Rosji wita obserwatorów
głodem, szerzącymi się chorobami zimnem i potrzebą ograniczenia potrzeb
bytowych do minimum. Czas jest sprzymierzeńcem spekulantów i kombinatorów, ale
dzięki ich operatywności można zdobyć żywność opał i lekarstwa. W przeciągu
kilku miesięcy organizm państwowy przestaje normalnie funkcjonować. Pociągi
kursują od przypadku do przypadku, aby opuścić Moskwę rodzina Żywago musi
uzyskać przepustki i pozwolenia oraz czekać na transport. Podróż pełna jest niedogodności
trwa wiele dni. Przetrwanie okresu przejściowego utrudnia wojna domowa w
trakcie, której biali i czerwoni prześcigają się w gwałtach.
Ludzie
stali się nieufni, wrogo nastawieni. Po początkowym okresie entuzjazmu i
scalenia, społeczeństwo zaczyna się rozwarstwiać. Obserwować to można na
przykładzie stosunków panujących w szpitalu, w którym pracuje Jurij. Ludziom o
umiarkowanych poglądach, bohater wydaję się być niebezpiecznym, radykałowi
uważają go za niepostępowego. Okres otwartej wrogości między ludźmi, a także
politycznych czystek, paradoksalnie nadchodzi, gdy sytuacja zmierza ku
uspokojeniu. Śledząc dzieje ostatniej podróży doktora Żywago do Moskwy
dowiadujemy się, że wędrowcy z powodu niepewności są wstanie zabić drugiego
człowieka, który nic im złego nie zrobił. Podobnie nie pewny jest polityczny
wymiar egzystencji. Niegdysiejszy bohater rewolucji Pasza – Strielnikow
zmuszony zostaje do ucieczki i ukrywa cię przed władzą, którą jeszcze nie tak
dawno sam tworzył i reprezentował. Represje rozciągają się na rodziny
aresztowanych i podejrzanych. Larysa Antipowa zmuszona jest do ucieczki by
chronić życie swoje i swojej córki. W powieści Pasternak ukazuje, jak duch
rewolucji przekształca się w swoją antynomię. Ideały wynikające z dążenia do
dobra i sprawiedliwości stają się zaczątkiem zła nienawiści i nierówności
tworząc nową rzeczywistość, pochłaniają istnienia niszczą indywidualność i
humanistyczny wymiar egzystencji człowieka.
KOMPOZYCJA
I FORMA POWIEŚCI
Powieść
ta jest gatunkiem prozy epickiej nowożytnych czasów, powieścią wpisującą się w
tradycję tego gatunku literackiego. Głównymi elementami strukturalnymi są
narracja i świat przedstawiony. Utwór wypełniony jest dużą liczbą postaci o
ledwie zauważalnym rysie psychologicznym, kompozycja jest rozwichrzona nasycona
liryzmem i poezją, dzięki temu oddaje żywiołowość i nieograniczoność wydarzeń
historycznych, które stały się jej tłem i jednocześnie jednym z bohaterów.
Widać też zbieżności z innym wielkim dziełem rosyjskiej literatury. Wojną i
pokojem Lwa Tołstoja: Misza Gordon = Piotr Bezuchow; Tonia Żywago = Natasza i
hrabina Rostowa; Jurij Żywago = Książe Bołkoński. (Jeśli wam to coś mówi to
cieszę się niezmiernie). Powieść ma strukturę otwartą, mimo że poznajemy do
końca losy prawie wszystkich bohaterów powieści. Także w wymiarze moralnym nie
daje Pasternak jednoznacznych odpowiedzi. Ostatnim rozdziałem Doktora Żywago
jest cykl wierszy, przypisywany głównemu bohaterowi, który w rzeczywistości
jest zbiorem samego Pasternaka.
STRESZCZENIE
Księga I
1.
Pogrzeb matki Żywagi, Jurij - chłopiec ma 10 lat nie może się
pogodzić ze śmiercią matki, która zmarła na suchoty. Ojciec porzucił ich dawno
temu, wcześniej roztrwoniwszy milionowy majątek. Po Jurę przyjechał wuj, brat
matki, Mikołaj Nikolajewicz WIEDIENIAPIN,
(który zrezygnował ze świeceń kapłańskich), zabiera go do Powołoża pociągiem.
Jura wspomina, że matka często chorowała na suchoty i wyjeżdżała na południowe
Francji, gdzie się leczyła zabierała tam kilka razy Jurije.1903 rok połowa
lipca święto Matki Boskiej Kazańskiej – Jurij jedzie z wujem, który pracuje
jako korektor i wydawca, do Duplanki majątku Kołogirowa. Rozmowa z Pawłem, który ich wiózł ze stacji o daniu
wolności chłopom „Daj chłopom swobodę się wszyscy wymordują”. Nika Dudorow – ma 14 lat Lipa i Nadia ( jest gimnazjalistką ma
15 lat podoba się chłopcom, ale ich ignoruje) – córki Kołogirowa. Iwan, którego
książkę koryguje Mikołaj, pyta, dlaczego ten porzucił stan duchowny i czy
rzucono na niego klątwę za ten czyn. Konsekwencje tego są takie: Mikołaj nie
może wstąpić do służby państwowej i pojechać do stolicy. Rozmawiają też o
wierze w Boga. Mikołaj twierdzi, że trzeba być wiernym Chrystusowi i
nieśmiertelności, życie wieczne jest najważniejsze człowiek jest osadzony w
historii, której początkiem jest Ewangelia. W oddali widzą, że pociąg zatrzymał
się w szczerym polu. Jura błąka się po okolicy, gdy Iwan i Mikołaj pracują,
chłopcu wydaje się, że śpiew ptaków to głos jego matki. Jura modli się o
zbawienie dla jej duszy i o przyjęcie jej do raju. Zaczyna płakać tak mocno, że
aż traci przytomność, kiedy ockną go głos wuja zdaje sobie sprawę z tego, że
nie modlił się z ojca, ale odkłada to na później i wraca do domu. W pociągu, który widzieli Iwan i Mikołaj wydarzyła
się tragedia. Jechał nim syn Misza i
ojciec, Gordon Giorgij Osipowicz, który był światkiem jak pijany pasażer
rzucił się z drzwi pociągu i zabił na miejscu, Gordon pociągną z hamulec
bezpieczeństwa zatrzymując pociąg i powiadomił konduktora o wypadku.(
Podejrzewam, że to ojciec Jurija Żywagi, ale pewna nie jestem). Mężczyzna
przychodził podczas podróży do przedziału, w którym jechał ojciec i syn, mówił
im, że ma syna w wieku Miszy, podróżował w raz ze swym adwokatem (Komarowski –kanalia). Nika – syn zesłanego na Sybir na
katorgę „terrorysty” i księżniczki gruzińskiej Erisowej, jest trochę dziwny
myśli, że ma moc władania przyrodą gada do siebie, podoba mu się Nadia, która
traktuje go jak dziecko, więc chłopak planuje ją utopić, rzucić naukę uciec do
ojca na Syberie i razem z nim zrobić wielkie powstanie. Pewnego dnie Nika i
Nadia zrywają z łódki lilie wodne w pewnym momencie zaczynają się szamotać i
wpadają do wody. Udaje im się uratować. Nika przeprosił Nadię i poszli do domu.
2.
Rosją targają rewolucje wojna z Japonią wciąż
trwa. Do Moskwy przybywa wdowa Amalia
Karłowna Gułcharad ( zruszczona Francuzka) z córką Larysą (ma 16 lat jest nad wiek rozwinięta fizycznie uczy się
żeńskim gimnazjum, w klasie razem, z Nadią) i synem (korpus kadetów). Kobieta
ta nabywa zakład krawiecki w szemranej okolicy za radą adwokata Komarowskiego.
Przez pierwszy miesiąc mieszkali w pensjonacie „ Czarnogóra”. Amalia ma romans
z Wiktorem Ippolitowiczem Komarowskim-
jest kanalią (ma buldoga Dżeka, którego wszyscy nienawidzą). Ola koleżanka
Lary. W wozowni na kolei szykuje się strajk, czekają tylko na ustalenie przez
komitet strajkowy daty jego rozpoczęcia. Nadszedł dzień wypłaty. Inżynier
kolejnictwa Fufłygin rozmawia z Pawłem
Antipowem ( jego żona jest chora leży w szpitalu, ma też syna)à
skarży się, że przywożą mu złe materiał na tory i dlatego te łamią się podczas
mrozów. Inżynier go olewa. Piotr Chudolejew tłucze swojego ucznia Jusupka w
wozowni, chłopak jest pod opieką Twierzina. Ludzie proszą by powstrzymał
Chudolejewa, rozpoczyna się bójka, ludzie ich rozdzielają. Twierzin i Antipow
wybiegają z zajezdni, jeszcze tego wieczoru zaczyna się strajk generalny.
Twierzin wraca do domu po trzech dniach. Paweł Antipow został aresztowany
Twierzin postanawia, że jego syn Patula zamieszka z nimi – chłopiec jasnowłosy
radosny schludny potrafi śmiać się do łez, jest spostrzegawczy i inteligentny.
Po 17 listopada planowano wielką demonstracje, która został jednak oficjalnie
odwołana, a jednak w wyznaczonym dniu ( listopad) spontanicznie zebrało się
wielu ludzi dzieci studentów gimnazjalistów robotników kolejarzy starców itp. à
śpiewano Marsyliankę i Warszawiankę były też przemówienia, gdy zatrzymano się
na odpoczynek. Na manifestacje wybrała się również matka Twierzina Marfa
Gawrzyłowna zabierając ze sobą Patule. Nagle w tłum wjechał odział dragonów,
który miał rozpędzić demonstracje Marfa dostał batem w kręgosłup, a Patula
uciekł, potem jednak odnaleźli się i wrócili do domu. Mikołaj Nikolajewicz
przeprowadził się do stolicy wykładał tam w wielu szkołach, (co wykładał nie
wiem) patrzył przez okno swego mieszkania na rozbiegający się z demonstracji
tłum wypatrywał w nim Jury, ale zauważył tylko Nika. Jura mieszkał u znajomej
rodziny profesorskiej w Moskwie u GROMIEKÓW. Miał dwoje przyjaciół Misze
Gordona i córkę swoich gospodarzy TONIE. ( Czytali; „ sens miłości” i sonatę
Kreuzarowską), głosili triumf cnoty.
Zimą Lara oddała się Komarowskiemu, czyn ten nie budził w nie jednak
jednoznacznych emocji. Popada w rodzaj przygnębienia myśli o sobie jako
kobiecie upadłej. Komarowski też uświadamia sobie niezręczność tej sytuacji. W
Larze związek budzi też dumę. Pochlebia jej, że starszy przystojny mężczyzna
obdarzył ją zainteresowaniem. Mimo psychicznego cierpienia daleka jest od buntu
przeciw tej sytuacji. Nadeszły dni
grudniowego powstania 1905 roku. Dom Lary znalazł się w rejonie walk. Lara
poznaje Pasze Antipowa spostrzega,
jakie wrażenie robi na nim i nieświadomie zaczyna wykorzystywać ten fakt. Także
w pracowni Madami Guichard rozpoczęto strajk właścicielka była urażona
niewdzięcznością pracownic, którym zawsze starała się pomagać. Zaistniała
sytuacja oraz groźba znalezienia się pod ostrzałem zmusza Larę i jej matkę do
przeprowadzki do pensjonatu Czarnogóra. Dziewczyna cieszy się, że dzięki temu
Komarowski nie będzie mógł jej odwiedzać. W domu Gromieków mieszka Aleksander Aleksandrowicz z żoną Anną
Iwanowną, córką Tonią i Jurą Żywago. Profesorostwo byli ludźmi
wykształconymi inteligentnymi i towarzyskimi znawcami muzyki, często
organizowali wieczorki muzyczne. Styczeń 1906 roku – odbywa się jeden z
koncertów w trakcie, którego Gromietko dowiaduje się od służącej, że w
pensjonacie Czarnogóra umiera jego znajoma. Aleksander Aleksandrowicz zabiera
tam ze sobą Jurę i Misze. Okazuje się, że to Amalia (matka Lary), chciał
popełnić samobójstwo. Jurij pierwszy raz widzi Larę i jest zafascynowany jej
postacią, choć nie potrafi określić źródeł swego zainteresowania.
3.
Zimą
Aleksander Aleksandrowicz podarował żonie stylową szafę. Pozornie niewinny
wypadek, który wydarzył się Annie Iwanownej czasie składania mebla (upadła i
potłukła się), sprawił, że nabyła skłonności do chorób płuc. ( To ciekawe
uważajcie dziewczyny, jak mąż kupi wam szafę prawdopodobnie chce się was
pozbyć).Listopad 1911 roku Anna I, choruje na płuca. Wiosną następnego Jurij ma
skończyć studia medyczne. Misza Gordon filozofie, a Tonia Wyższe Kursy Żeńskie.
Mikołaj Nikolajewicz zamieszkał na stałe w Lozannie, zajmował się pisaniem
książek, w których rozwijał myśl filozoficzną na temat nowego sposobu
rozumienia chrześcijaństwa i nowej idei sztuki. Poglądy te silnie oddziaływają
na młodych Misze i Jurija.Pod koniec listopada Anna Iwanowna ma kolejny atak,
to otwiera jej oczy, że stoi u progu śmierci, to wywołało strach i przerażenie.
Ze słowami pocieszenia pośpieszył Jurij, zaimprowizowany wykład uspokoił chorą,
sprawił, że poczuła się lepiej. Anna powoli dochodzi do siebie, w połowie
grudnia próbuje nawet wstać, ale jest zbyt słaba. Leżąc w łóżku często opowiada
Jurze i Toni o dzieciństwie spędzonym w majątku dziadka w WAYKINIE. Młody Żywago zrelacjonował chorej stan spraw dotyczących
spadku po ojcu w rzeczywistości nie było żadnego majątku, który można by było
poddawać podziałom, za to wyszło na jaw, że Jura ma przyrodniego brat JEWGRAFA. W trakcie jednej z rozmów
Anna dostał kolejnego ataku kaszlu, coraz jaśniej zdawała sobie sprawę z
nieuchronności nadchodzącego końca wyraziła pragnienie, aby Tonia nie rozstawał
się Jurą, gdyż młodzi są dla siebie stworzeni, jej wolą było, żeby się pobrali
w przyszłości. Wiosną 1906 roku Lara uczęszczała już do przedostatniej klasy
gimnazjum. Po sześciu miesiącach romansowania z Komarowskim zaczęła postrzegać
uciążliwość tego związku i postanowiła się z niego wyzwolić. Dzięki koleżance
klasy Nadii Kołogriwownej, została guwernantką siostry Nadii, Lipy. Przeszło
trzy lata cieszy się spokojem. Rodzina Kołogriwowów przyjęła ją serdecznie i
życzliwie. Pewnego dnia odwiedza ją brat
Rodion. Był w kłopocie, ponieważ przegrał cudze pieniądze. Zaproponował
siostrze, aby pożyczyła je od Komarowskiego, gdyż tylko jej wstawiennictwo może
odnieść sukces. To ją oburzyło, z opresji wyratował ją ojciec Nadii. Lara skończyła gimnazjum i wstąpiła na kursy
mimo dodatkowych obowiązków jako guwernantki. W 1911 roku gimnazjum ukończyła
również jej wychowanka. Jako guwernantka traktowana była jak członek rodziny;
zapomniał o zaciągniętej pożyczce. W tajemnicy pomagała zesłanemu na Sybir ojcu
Paszy Antipowa, a także jemu samemu, płacąc za jego pokój i utrzymanie. Młodzieniec
pokochał ją do szaleństwa. Zaciągnięty dług jednak bardzo ciążył, więc Lara
zebrała się w sobie i pełna nadziei w nadchodzące jutro zamarzyłaby zacząć
życie od nowa, ale jak to zrobić? Postanowiła pożyczyć pieniądze od
Komarowskiego. Miała nadzieje, ze były kochanek postąpi po rycersku, ale na
wszelki wypadek wzięła ze sobą naładowany pistolet. Nie zastała go w domu, tam
jednak dowiedział się gdzie go szukać. Zanim doszła na miejsce, odwiedziła
jeszcze Paszę Antipowa i wymogła na nim obietnice rychłego małżeństwa. Od
pamiętnej rozmowy z Anną Iwanowną, w stosunkach między Tonią, a Jurą zaszły
istotne zmiany, ich wzajemne relacje uległy ociepleniu. Razem udali się na
tradycyjną choinkę do SWIENTICKICH. Tam przyjacielskie rozmowy przerwało
niezwykłe wydarzenie. Niespodzianie padł strzał, a winowajczynią okazała się
być Lara, a ofiarą przypadkowa osoba ona, bowiem celował w Komarowskiego. Wtedy
to Jurij ponownie ujrzał Larysę i ponownie coś go tknęło. Niemal w tej samej
chwili Jurij i Toni dowiedzieli się, że Anna Iwanowna kona, kiedy dotarli do
domu już nie żyła. Smutek i rozpacz opanowały domowników. Pani Gromieko został
pochowana nadym samym cmentarzu, co matka Jurija.
4.
Po
nieudanym zamachu na życie Komarowskiego Lara popadła w otępienie (Wiktor Ippolitowicz
umiejętnie zatuszował skandal). Z marazmu wyrwała ją pomoc Kołogirowa otrzymała
pokaźną sumę pieniędzy, jako dowód wdzięczności za jej pracę, a także
propozycje zamieszkania w mieszkaniu, które jej wyszukał. Na wiosnę Lara i
Pasza wzięli ślub. W noc poślubna wyjawiła mężowi swoją niechlubną przeszłość,
co wprawiła go w prawdziwy szok. Dziesięć dni później młodzi opuścili Moskwę.
Właśnie skończyli studia i otrzymali posady w jednym z miast na Uralu. Ślub
wzięli też Tonia i Jurij. Drugiej jesieni I wojny światowej Tonia Żywago powiła
syna. Niemal w tym samym czasie Żywago został zmobilizowany i odesłany na
front. W armii brak było personelu medycznego. Antipowie Urządzili się w
JURIATINIE. Lara urodziła tam córeczkę KATIĘ. Pracował w gimnazjum żeńskim mimo
nawału pracy czuła się szczęśliwa i spokojna. Jej mąż Paweł Pawłowicz wykładał
łacinę i historią starożytną i nieustannie kształcił się w różnych innych
dziedzinach. Nie podzielał jednak spokoju żony. Uważał, że takie życie jest
tylko imitacją. Postanowił rozwijać swoje pasje zaciągając się do wojska. (Tak
w wojsku zawszę można się rozerwać na minie lub granacie). Decyzja męża w
prawiła Larę w osłupienie, kobieta wpadła w rozpacz, zaakceptował jednak wybór
męża. I zaczęła się samotność przerywana od czasu do czasu korespondencją z
mężem. Listy Antipowa były przepełnione tęsknotą za żoną i córeczką. Awans
powodował jednak, że zaczął odnajdywać się w nowej sytuacji, czuł, że nowa
misja porywa go. W pewnym momencie korespondencja z mężem urwała się całkowicie,
co niepokoiło ja tym bardziej, że próby odszukania i poznania dalszych losów
męża spełzły na niczym. Szukając zajęcia dla siebie wzięła się z podstawy
medycyny i zdała egzamin na siostrę miłosierdzia, po czym pojechał do Moskwy,
gdzie pod opieką Lipy zostawiła córeczkę, sama zaś ruszyła na poszukiwania
Paszy, angażując się jako siostra w pociągu sanitarnym. W tym samym czasie Misza Gordon wyruszył na
front wraz z działaczami społecznymi z Moskwy. Tam spotkał przyjaciela, doktora
Żywago. Tym czasem front się ożywił.
Antipow zmuszony do poddania wraz z połową swojej kompani został wzięty do
niewoli. Sytuacja na froncie ciągle się zmieniała, ziemia przechodziła to w
jedne to w drugie ręce, żołnierze musieli uciekać. Doktor i Misza byli
zszokowani prawdziwym obrazem wojny. Okoliczności zmusiły ich do rozstania
chwile potem Żywago został ranny. Rekonwalescencja odbywała się w szpitalu
ewakuacyjnym w małym miasteczku na zachodzie kraju. Tam po raz kolejny Żywago
spotkał Larę i ona go zauważyła. Siostrę Antipownę zaczął intrygować ten
milczący, inteligentny młody człowiek. Mniej więcej w tym samym czasie dotarły
do nich wieści o wybuchu rewolucji w Petersburgu.
5.
Żywago
i siostra Antipowa utknęli w miasteczku Mieluziew. Chcieli wracać do domów,
jednak niepewność czy wojna trwa jeszcze czy już się skończyła zatrzymywała ich
na miejscu. Tu mogli być niemymi światkami stawania się historii: młoda władza
radziecka rozprzestrzeniała się po całej prowincji, choć w Mieluziewie byli
jeszcze biali. W końcu Jurij zaczął
przygotowywać się do powrotu do domu. W trakcie pożegnalnej rozmowy Larą
uświadomił sobie, jakie uczucia łącza go z tą nieprzeciętną kobietą. Nazajutrz
Antipowa wyjechała. Nadszedł dzień wyjazdu Jurija. Wraz z tłumem podróżnych
dostał się do wagonu, w nieludzkim ścisku dojechał do miejsca przesiadki. Do
Moskwy dotarł pociągiem pod specjalnym nadzorem.
6.
Po
okresie rozłąki Jurij dotarł w końcu do domu. Zastał duże zmiany. Część budynku
zostało zajęte przez Akademie rolniczą. W progu powitała go serdecznie Tonia,
poznał wreszcie syna, którego do tej pory widział tylko raz. W Moskwie zobaczył
nową rzeczywistość z bliska. Była dla niego obca nie akceptował jej. Nawet w
gronie rodziny przyjaciół czuł się obco. Dowiedział się, że jego wuj jest teraz
bolszewikiem, bolszewikiem teść przewodniczącym dzielnicowej dumy (samorząd).
Mijało lato, ale wielkim krokami zbliżała się zima, której wszyscy się
obawiali. Nad Moskwą wisiało widmo głodu i zimna, chodziły słuchy, że nie
będzie wody światła i drewna na opał, zlikwidowane będą pieniądze i nie będzie
zaopatrzenia. Mieszkańcy robili zapasy. Żywago podjął prace w swoim dawnym
szpitalu, ale nie był tam akceptowany. Pewnego wieczoru doktor natkną się przez
przypadek na swojego przyrodniego brata, ale nie poznał go. Odwiedzał chorych,
którzy nie wytrzymywali psychicznie tego, że odbiera się im rzeczy, na które
pracowali całe swoje życie. Poznał komitety domowe dokwaterujące do właścicieli
nowych „lokatorów”. Nadeszła trudna do przetrwania zima. Dyskusje Żywagów toczyły
się zazwyczaj wokoło zwykłych bytowych spraw, takich jak żywność czy opał.
Organizacją tej strony bytu zajmowała się z dużym jak na te czasy powodzeniem
Tonia. Jednak po pewnym czasie problemy bytowe stały się nie do pokonania.
Jurij jak, wielu których leczył zachorował na tyfus. Pomoc nadeszła z
niespodziewanej strony, rodziną Żywago zajął się jego przyrodni brat Jefgraf.
On doradził In wszystkim wyjazd z Moskwy i wtedy Tonia wpadła na pomysł wyjazdu
do majątku swego dziadka do WARYKINA posiadłości znajdującej się w okolicy
JURIATINA. Mieli szczęście, Jurij został wezwany do chorego członka rządu, a
jego teść do Najwyższej Rady Gospodarczej w celu konsultacji, to pozwolił
uzyskać przydział żywności na podróż.
7.
Tonia
nerwowo odkładała rzeczy przygotowane do pakowania. Tylko niewielka rzecz mogła
stanowić bagaż podręczny, w dodatku dobierany musiał być tak by podczas rewizji
nie został skonfiskowany. Miejsce waliz zajęły wygodniejsze w podróży tobołki.
Podróż ciągnęła się w nieskończoność. Dni i noce spędzone w zatłoczonym wagonie
towarowym sprzyjały nawiązywaniu znajomości. Żywago poznał historię życia Wasi
Brykina. Im dalej na wschód, tym niebezpieczniejsza stawała się okolica. W
końcu trasa podróży przebiegał wzdłuż linii frontu. Nagle w pobliżu jakiejś
spalonej stacji pociąg zatrzymał się. Okazało się, że tuż przed nimi przejechał
tędy pociąg pancerny z ludźmi STRIELNIKOWA ( Pasza Antipow) rewolucyjnego
komisarza. Odśnieżenie trasy trwało trzy dni. Podczas kolejnego postoju Jurij
wyszedł z pociągu rozprostować nogi, ale został złapany przez ludzi
Strielnikowa i odprowadzony do komisarza. Ten zarzucił Jurijowi dwulicowość,
nielojalność i dekowanie się, ale w końcu uwolnił Żywago.
Księga II
8.
U
kresu podróży rodzina Żywago poznała ANFIMA JEFIMOWICZA SAMIDIEWIATOWA,
bolszewika ważną figurę w zniszczonym Juriatinie, on to poinformował ich o
Warykinie i jego nowych właścicielach. Dotarli na miejsce najpierw do stacji
TORFIANEJ i do Warykina. Na miejscu okazało się, że majątek ma już nowego
gospodarza, którego znali. Był to były rządca majątku, któremu nowa władza
powierzyła Warykino, ten w przypływie dobroci zgodził się przyjąć ich pod swój
dach, ale mieli zamieszkać w oficynie.
9.
Szybko
wyremontowali oficynę, było tam cicho spokojnie i sielsko. Plony zebrane po
pierwszym roku były na tyle dobre, że mogli spokojnie przetrwać zimę. Jurij
zaczął chadzać do Juriatina. Będąc w bibliotece natkną się na Larę Antipownę.
Spotkanie dla obojga było zaskakujące, ale i serdeczne. Lara wyznał, iż wie, że
Strielnikow to jej mąż Pasza. Z wolna zażyłość, między Larą i Jurijem stawała
się coraz bliższa i czulsza, aż w końcu zamieszkał u niej. Przyszła miłość, ale
on miał żonę i syna. Świadomość tego, że ja oszukuje nie dawał mu spokoju i nie
pozwalała spokojnie funkcjonować. Miał przecież sumienie, a ono podpowiadał mu
niezbicie, że jest nie w porządku. Mordując się ze sobą powziął w końcu decyzje
o zerwaniu z Larą. W drodze do Warykina został zatrzymany przez bolszewików i
wzięto go do niewoli.
10.
Wielki trakt
to najstarszy na Syberii trakt pocztowy. Wzdłuż tej trasy zdołano już obalić
rządy sowieckie i przywrócić stary porządek. Przez jakiś czas utrzymywał się tu
Syberyjski Rząd Tymczasowy obecnie władzę nad całą prowincją przejął KOŁCZEK.
Koło Świąt Wielkanocnych pojawiły się plakaty ogłaszające mobilizację. Również
w kwaterach zauralskich trwały przygotowania głównie polegające na intensywnej
indoktrynacji żołnierzy, Ci młodsi, którzy nie chcieli wstąpić do armii
Kołczaka mieli tylko jedną drogę przystąpić do bolszewików.
11.
Mijał
drugi rok niewoli doktora u bolszewików, Było to dziwne więzienie bez krat,
ostrych zakazów odsiadki i inwigilacji. Próby ucieczki Żywagi kończyły się
fiaskiem. Dowódca LIBERIUSZ MIKULCIN odnosił się do niego z szacunkiem
życzliwością lubił jego towarzystwo. Był to okres pochodu bolszewików na
wschód, który miał wyprzeć armie Kołczaka z całej zachodniej Syberii. Nie
brakował tu pracy dla lekarza, oprócz rannych leczył chorych na tyfus i
dezynterię. Żywago w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia musiał strzelać, był
przecież bolszewikiem, więc… walczył przeciw białym.
12.
Walki
toczyły się w zachodniej Tajdze. Do bolszewików dołączył ich rodziny z
dobytkiem. Zaczęło brakować zimowej odzieży, kończył się zapasy mąki i
kartofli, jedynie bydła było jeszcze pod dostatkiem. Doktorowi odmawiano
środków opatrunkowych, powoli kończył się żelazne zapasy lekarstw. Zdarzył się
przypadek choroby psychicznej, kochający ojciec wymordował bliskich, aby
uchronić ich od okrucieństwa wojny. Z
ust dowódcy partyzantów dowiaduje się, że Juriatina i Warykino są ponownie w
rękach białych. Tej samej nocy doktor ponawia próbę ucieczki, gnany
niepewnością o los bliskich, tym razem ucieczka udaje się.
13.
Po
wyczerpującej pieszej wędrówce Żywago zjawia się w Juriatinie, gdzie na powrót
rządzą komuniści. Pierwsze kroki skierował do domu Lary, ale nie zastał ani jej
ani jej córki. Tam czeka na niego powitalny list od Lary. W trakcie rekonesansu
w zmienionym niemal nie do poznania mieście dowiedział się, że jego rodzina opuściła
Warykino jeszcze przed nastaniem niepokojów i znalazła bezpieczne schronienie w
Moskwie. A więc żyją. Tak bardzo za nimi tęsknił. Z listu Lary dowiedział się
też, że Tonia powiła córeczkę. Wyczerpanego do granic i chorego doktora
odnalazła Antipowa we własnym łóżku. Pełna radości i szczęścia oraz czułej
tkliwości opowiedziała Jurijowi całą historię swego życia, wraz z najbardziej
osobistymi tajemnicami. Z nadejściem lata Żywago wyzdrowiał, w oczekiwaniu na
podróż do Moskwy podejmował się różnych dorywczych prac. Jednak atmosfera
zaczęła się zagęszczać. Lara słysząc pogłoski o mężu, popadał w obawy, że
rychło może być aresztowana, a z nią doktor Żywago zaczyna namawiać go na
wyjazd, ale szanse na powrót do Moskwy są żadne, więc …wyjadą do Warykina. W tych warunkach od Toni nadchodzi list, w
którym żegna się ona z mężem, ponieważ wyjeżdża z dziećmi i całą rodziną do
Paryża. Z tonu listu wyziera głęboka i prawdziwa rozpacz. Nie zobaczą się już
nigdy. Tonia pisze, że nie ma do niego żalu, a więc – życzy mu, by ułożył sobie
życie tak, aby był szczęśliwy.
14.
Tymczasem
szykowały się duże czystki. Część instytucji musiało zostać zlikwidowanych, ale
najpierw trzeba było wyrównać rachunki – Strielnikow musiał zniknąć. W domu Lary zjawia się Komarowski pragnąc
ostrzec ją o grożącym jej niebezpieczeństwie i udaniu się na Daleki Wschód,
gdzie była by bezpieczna. Lara stawia warunek: wyjedzie razem z Jurijem. Oboje
pojechali do Warykina. W majątku panował porządek, znalazły się zapasy
jedzenia. Przez kilka dni żyli bezpiecznie we wszechogarniającym spokoju.
Żywago nocami spisywał swoje stare wiersze i pomysły do nowych utworów. Po
jakimś czasie Lara zaczęła się niepokoić, chciał wracać do Juriatina. Wprawdzie
powrót do miasta kulminacyjnym momencie aresztowań był niebezpieczny, ale
doktor był gotowy na taki przebieg spraw. Następnego dnia w Warykinie pojawił
się Komarowski z wieścią, że na Strielnikow wydano wyrok śmierci i wykonano go.
Z Jurijem podstępnie zmusili Larę do ratowania siebie i córki. Kobieta przekonana,
że Jurij podąży zaraz za nimi w podróż na Daleki Wschód, pojechał z
Komarowskim. Żywago został sam. Przez długi czas wegetował zaniedbując siebie i
dom. W końcu jednak wyrwał się z marazmu. Właśnie wtedy mimochodem miało
miejsce niesamowite spotkanie. Na progu jego domostwa staną Strielnikow – Pasza
Antipow. Przez wiele godzin rozmawiali. Tu miała miejsce swoista spowiedź
Antipowa z całego jego „oszukanego” życia, po której… popełnił samobójstwo.
15. Zakończenie
Jurij
Żywago w ostatnich latach swojego życia podupadł na zdrowiu, pogrążył się w
marazmie i gnuśności. Wychudzony, wyniszczony w łachmanach przybył do Moskwy w
pierwszych latach NEP-u (nowa polityka ekonomiczna). W trakcie pieszej wędrówki
do stolicy spotkał ponownie Wsie Brykina.
Od razu udał się do swojego domu, jego dawne mieszkanie zajmowali jednak obcy
ludzie po rzeczach rodziny Gromieków nie pozostał nawet najmniejszy ślad. W
Moskwie Wasia dał się oczarować rewolucyjnym hasłom, stosunki między nim, a
doktorem ochłodzeniu, aż do kompletnego ich zerwania. Żywago odwiedzał różne urzędy podejmując
starania mające na celu rehabilitację jego rodziny i załatwienia pozwolenia na
wyjazd do Paryża, do żony i dzieci, ale były to starania nieskuteczne. Porzucił
medycynę i popadł w biedę. Przypadek sprawił, że zaopiekowała się nim MARINA,
córka MARKIEŁA, wkrótce też zamieszkali razem, a ona urodziła mu dwie córeczki
KAPKĘ i KŁASZKĘ. Tymczasem Żywago
podupadał na zdrowiu, zapadł na poważną chorobę serca. Mimo, że wciąż trwali
przy nim przyjaciele Misza Gordon i Nika Dudorow, czuł się osamotniony i
niezrozumiany, bo i na nich rewolucja odcisnął swoje piętno. Po jednym ze
spotkań w starym gronie doktor przepadł bez śladu. Marina i zaniepokojeni
przyjaciele próbowali go szukać. Wkrótce Misza dostał list, w którym doktor
tłumaczył zniknięcie potrzebą odmiany życia, prosiłby go nie szukano, Marinie
przesłał zaś pewną sumę pieniędzy na wynajęcie niańki dla dziewczynek i powrót
do pracy. Tymczasem mieszkał parę kroków dalej. Znaleźć samotnię pomógł mu
przyrodni brat Jefgraf. On sfinansował to przedsięwzięcie i obiecał dołożyć
wszelkich starań, aby uregulować sytuację Toni i dzieci w Paryżu. W
odosobnieniu doktor pisał i porządkował swoje utwory. Pewnego ranka pod koniec
sierpnia udał się do szpital w sprawie pracy i była to jego ostatni podróż.
Zmarł nagle na zawał serca. Wśród opłakujących śmierć doktora prócz Mariny
Miszy i Niki znaleźli się także Jefgraf i Lara. Po pogrzebie chcieli
uporządkować i wydać zapiski zmarłego. Jednak pewnego dnia Lara wyszła z domu i
więcej nie wróciła, i zamysłu tego zaniechano.
16. Epilog.
Latem
1943 roku Lejtnant Gordon i major Dudorow wracając do swej macierzystej
jednostki spotkali się w drodze. W trakcie rozmowy wychodzi na jaw wstrząsająca
historia życia Toni BIEZOCZERIEDOWEJ córki Larysy i Jurija Żywagi. Po pięciu
czy dziesięciu latach od tego wojennego spotkania przyjaciele przeczytali
wiersze Żywagi. Nie nastąpiła – jak chciał- oczekiwane tak bardzo ani
uzdrowienie umysłów, ani swoboda, których spodziewał się po wojnie. Zostały
tylko piękne, nostalgiczne wiersze dawno zmarłego DOKTORA ŻYWAGO.
17. Obejmuje
zbiór wierszy „Doktora Żywago” – napisanych oczywiście przez samego Borysa
Pasternaka.
Wspaniałe opracowanie.
OdpowiedzUsuń