Idiota

Idiota

Rosja

1853-36 wojna krymska

1861 manifest uwłaszczeniowy Aleksandra

1863 powstanie styczniowe

1881 zamach na Aleksandra II przez polskiego anarchistę

FIODOR DOSTOJEWSKI (1821-1881)

Był synem okrutnego alkoholika zabitego przez chłopów za sypianie z ich żonami, matka uczyła go czytać na Biblii- duże znaczenie religii w życiu. Chciał zostać artystą, uwielbiał Ann Radcliffe, z bratem został oddany do Wojskowej Szkoły Inżynieryjnej. Po roku służby zajął się literaturą. Pierwsza powieść „Biedni ludzie” zdobyła popularność. Dostojewski popadał w kłopoty finansowe, próbował wydobyć się z nich hazardem. Uczestniczył w kole zwolenników Fourniera (feminizm). Krytykowano istniejący porządek, carskie rządy. Podczas zebrania został aresztowany, miał zostać rozstrzelany. W ostatniej chwili posłaniec przyniósł zmianę kary na 4 lata katorgi, a potem służby wojskowej (jak w Kordianie). Pozbawiony szlachectwa został szeregowcem. Na Syberii nasiliły się ataki padaczki. Dzięki przyjaźni z carskim urzędnikiem uzyskał awans oficerski, przywrócenie praw i powrót do Petersburga. Ożenił się z Marią Isajew. Podróżował po Europie- nie zachwycił się. Zrujnował się finansowo. Wkrótce zmarła jego zona i brat, postanowił spłacić jego długi i zaopiekować się jego rodziną. Podpisał kontrakt wg którego w ciągu roku miał napisać powieść w 10 arkuszach albo wydawca przejmie prawa do jego dorobku. Przyjaciele chcieli pomóc mu wspólnie pisać, odmówił, wynajęli mu stenotypistkę. Ukończył powieść i mimo sprzeciwu rodziny ożenił się z młodszą 20 lat stenotypistką, która po jego śmierci opiekowała się jego spuścizną. Miał przewidzieć swoją śmierć na podstawie Ewangelii.

Dostojewski już w latach 70 XIX wieku zajął miejsce Puszkina w kulturze. Jego pogrzeb był demonstracją środowisk literackich.

Uważany jest za twórcę realizmu fantastycznego- obserwacja psychiki. Wplatał elementy ekspresjonizmu, impresjoizmu, symbolizmu, naturalizmu

Nazywany jest pisarzem Ewangelii, nie rozstawał się z nią. Wg niego zadaniem człowieka jest powrót do stanu sprzed grzechu pierwotnego przez ofiarę z własnego ja- przebóstwienie.

Był urbanistą- odtwarzał miasto, nazywany malarzem Petersburga.

Twórca powieści polifonicznej- ukazuje różne stanowiska nie ujawniając poglądów autora

·         Biedni ludzie

·         Sobowtór

·         Gospodyni

·         Zapiski z martwego domu- pierwszy opis warunków zesłania, motta u G. Herlinga- Grudzińskiego

·         Zbrodnia i kara

·         Bracia karamazow

Idiota

Początkowo Dostojewski chciał zatytułować swoją powieść „Książę Myszkin”, jednak później zdecydował się nadać jej ironiczny tytuł „Idiota”. Człowiek dobry, kierujący się wartościami, jakie w życiu wyznaje, szczery i prawdomówny jest zazwyczaj traktowany przez innych ludzi, jak naiwniak, którego łatwo oszukać. Chciał stworzyć rosyjskiego Chrystusa- bohatera odzwierciedlającego chrześcijańskie cnoty. Był przekonany że prawdziwy obraz Chrystusa zachował się w prawosławiu. W tradycji szczególne miejsce zajmowali jurodiwij- pomyleńcy Boży. Projekt pozytywnego i wiarygodnego bohatera okazał się nierealny. Zmienił jego cechy na wzór don Kichota. Wcielenie dobra przynosi nieszczęście kochającym go ludziom. Nawet wobec ideału cnoty dobro nie może zwyciężyć.

czas i miejsce akcji:

Czas akcji: akcja powieści toczy się w drugiej połowie XIX wieku i obejmuje okres około roku. Rozpoczyna się w listopadzie, kiedy to dwudziestokilkuletni książę po długim, zagranicznym leczeniu wraca do kraju, a kończy po wakacjach, kiedy to książę ponownie trafia na leczenie a rodzina Jepanczynów wyjeżdża w dawno planowaną podróż po Europie.

Miejsce akcji: Petersburg –akcja toczy się w kilku miejscach: w domu Jepanczynów, domu Iwoginów, u Lebiediewa, Rogożyna, Nastazji Filipowny oraz w hotelach i barach. Moskwa (pojawia się tylko w relacjach bohaterów oraz listach) Pawłowsk- akcja toczy się głównie w daczy Lebiediewa, gdzie do zdrowia po ataku epilepsji stara się dojść książę. Są też wątki rozgrywające się w daczy Jepanczynów oraz w parku. We wspomnieniach księcia pojawia się także wieś w Szwajcarii, w której mieszkał w czasie leczenia w tym kraju. Książę opisuje uroki, tego niewątpliwie pięknego miejsca.

motyw miłości:

Motyw ten, szczególnie wyeksponowany w powieści, jest równocześnie głównym wątkiem i osią całej powieści. Miłość nie jest tutaj uczuciem łatwym i budzącym pozytywne emocje, lecz uczuciem wyniszczającym, trudnym, pogmatwanym, prowadzącym w finale do tragedii ludzkiej (Nastazja ginie z rąk Rogożyna, który w następstwie ciężko choruje na zapalenie mózgu, następnie wtrącony i osądzony za przestępstwo, którego się dopuścił). W powieści nic nie dzieje się wprost. Żadne uczucie nie jest do końca wypowiedziane i żadne nie jest pozbawione drugiego dna. Nie ma tutaj romantycznych wyznań czy uniesień. Gania kocha Agłaję, ale dla pieniędzy chce poślubić Nastazję. Nie mówiąc nic Agłai, gra do pewnego momentu na dwa fronty.  Agłaja kocha księcia, lecz sama nie potrafi tego przed sobą przyznać. Raz wychwala jego zalety, innym znów razem gani i wyśmiewa, nazywając go głupcem.
Sam książę także wzbrania się przed tym uczuciem. W obecności Agłai zaprzecza swojej miłości, lecz zostając sam czuje się szczęśliwy otrzymując od Agłai liścik. Wszystko interpretuje jako przejaw jej miłości. Rogożyn kocha Nastazję miłością namiętną, szaloną, destrukcyjną, która w finale doprowadza do tragedii.  Książę zaś widząc, iż nie będzie ona szczęśliwa z Rogożynem postanawia jej pomóc, oświadczając się jej. Jak sam mówi, kocha ją litością. Podobne odczucia miał w stosunku do biednej Austriaczki Marii, choć wszyscy odebrali to jako przejaw jego uczucia do niej.  Nastazja zaś jest postacią tragiczną. Ucieka raz od Rogożyna, raz od księcia. Nie potrafi zaznać spokoju i znaleźć swojego miejsc w życiu. Na jej losy duże znaczenie wywarł Tocki, jej opiekun a następnie kochanek, który zabawił się i zadrwił z uczuć młodej, niewinnej dziewczyny, co zniszczyło jej reputację i ukształtowało charakter. Czasami Nastazja zdaje się robić rzeczy wbrew sobie, jakby chciała się za coś ukarać. Kocha Rogożyna nienawiścią, dlatego ciągle do niego wraca. W cieniu tej miłości rozwija się równie tragiczna i pogmatwana miłość młodego Hipolita do Agłai. Przedstawione w powieści odcienie miłości mają mroczne barwy. Rogożyn kocha szaleńczo i destrukcyjnie, Myszkin kocha litością natomiast Nastazja nienawiścią i pogardą.

PLAN WYDARZEŃ:

1. Rozmowa w pociągu

2. Wizyta u generała Jepanczyna

3. Rozmowa Jepanczyna z Ardaljonowiczem 

4. Spotkanie z generałową i jej córkami

5. Prośba Gani.

6. Odpowiedź Agłai

7. Wściekłość Gani.

8. Zapoznanie z rodziną Gawrily.

9. Rodzinna kłótnia.

10 Przybycie Nastazji Filipowny.

11. Rozmowa z generałem Iwoginem.

12. Przybycie Rogożyna i jego świty.

13. Interwencja księcia.

14. Przeprosiny Gani.

15. Spotkanie z generałem Iwoginem.
16. Droga do domu Nastazji.
17.Wizyta u wdowie po Terentiewie.
18. Rozmowa z Kolą.
19. Wizyta u Nastazji Fiodorowny.
20 Oświadczyny księcia.
21. List od Sałaznikowa.
22. Szaleństwo Nastazji Filipowny.
23. Wyjazd księcia do Moskwy
24. Zmiany w domu Jepanczynów
25. List księżnej Białkońskiej
26. List księcia do Agłai
27. Powrót księcia do Petersburga
28. Wizyta u Lebiediewa
29. Rozmowa z Rogożynem
30. Nawrót choroby księcia
31. Atak padaczki.
32.Wyjazd do Pawłowska
33. Gościnna wizyta Jepanczynów
34. Przybycie „syna Pawliszczewa”
35. Wyniki „śledztwa” Gani
36. Dziwna rozmowa z Hipolitem
37. Zajście przed domem
38.Spotkanie z Adelajdą i jej narzeczonym
39. Rozmowa z Kelerem
40. Rozmowa z Lebiediewem
41. Rozmowa z Ganią
42. Rozmowa z Kolą
43. Wizyta Lizawiety Prokofiewny
44. Kolacja u Jepanczynów
45. Dziwne zachowanie Myszkina
46. Wybuch Agłai
47. Zajście w parku
48. Rozmowa z Agłają
49. Spacer z Jepanczynem
50. Propozycja Kellera
51. Liścik Agłai
52. Spotkanie z Rogożynem
53. Przyjęcie w willi Lebiediewa
54. Niezbędne wyjaśnienia Hipolita
55. Próba samobójcza Hipolita
56. Ostrzeżenia Jewgienija
57. Sen Myszkina
58. Rozmowa z Agłają
59.Przybycie generałowej
60. Podejrzenia w sprawie Ferdyszczenki
61. Listy Baraszkowej
62. Wyjazd Nastazji
63. Wizyta Warii u Jepanczynów
64. Listy Hipolita do Agłai
65.Kłótnia Iwogina z Ganią i Hipolitem
66. Liścik Agłai do Ganii i Warwry
67. Rozmowa z Lebiediewem
69. Wyznanie księcia
70. Rozmowa z Lebiediewem
71. Przyjęcie u Jepanczynów
72. Informacje Hipolita
73. Spotkanie u Nastazji Filipowny
74. Ślub Myszkina i Nastazji
75. Ucieczka Nastazji z Rogożynem
76. Zabójstwo Nastazji
77. Noc z ciałem Nastazji Filipowny Rogożyna i Księcia
78. Sąd nad Rogożynem
79. Choroba księcia i wyjazd do Szwajcarii
80. Śmierć Hipolita
81. Małżeństwo Agłai