THOMAS HARDY (1840-1928)
Pochodził
z małego miasteczka w hrabstwie Dorset, które później opisał jako wymyślone
Wessex. Jego rodzina należała do klasy średniej, ojciec był budowniczym, wg
rodzinnej tradycji wywodzili się od szlacheckiego i zamożnego rodu Hardych
(motyw do Tessy). Miał jak ojciec rozstać architektem, uczył się głównie
przedmiotów ścichłych. Sam Hardy pragnął rozpocząć jednak karierę naukową,
warunkami przyjęcia na uczelnię wyższą w Anglii było wyznanie anglikańskie i
bycie duchownym. Sceptycyzm religijny zmusiła go do rezygnacji z tych planów. W
Londynie pracował jako rysownik, nabył ogłady, zaznajomił ze światem kultury
(opery, teatr, galerie). We własnym zakresie studiował historię sztuki,
literaturę. Rozpoczął też pierwsze próby literackie. Wrócił do Dorset, dalej
pracował jako architekt, jego pierwsza
powieść została odrzucona jako zbyt radykalna. Stopniowo zyskiwał coraz większą
popularność, mógł całkiem zająć się literaturą. Wiele publikowała, cieszył się
popularnością, Tessa d’Urberville stała się sukcesem. Dzięki ustalonej już
pozycji mógł pozwolić sobie na publikację kontrowersyjnej powieści „Juda nieznany”
atakującej wiktoriański świat. Śmiałe ukazanie cielesności, naturalistyczne
opisy i „niemoralność” wywołały krytykę, wydawca zmusił Hardy’ego do zmiany
zakończenia na szczęśliwe. Pod wpływem krytyki Hardy porzucił
powieściopisarstwo stając się uznanym przedstawicielem poezji georgiańskiej.
Jego wiersze ukazywały beztroską, spokojną wieś. Cenił ustabilizowany tryb
życia, literaturę traktował jako pracę, ostatnie dwa wiersze napisał na łożu
śmierci.
·
Rozpaczliwe powiązania 1871
·
Powrót ziomka
·
Z daleka od zgiełku
·
Juda nieznany
·
tom poezji Zimowe słowa 1928
Tessa d’Urberville
Powieść mówi o naturze dobra i
zła, istocie grzechu i niewinności, społecznych i religijnych uwarunkowaniach
ludzkich postaw, etyce seksualnej wiktoriańskiej Anglii. Podtytuł „historia
kobiety czystej” wyraża pogląd autora, że bohaterka, której czyny są nie do
przyjęcia w świetle etyki seksualnej swojej epoki, jest w rzeczywistości osobą
o nienagannej moralności. Zdaniem Hardy'ego o czystości (bądź nie) Tessy
decyduje zgodność jej działań z prawem natury, poddanie się instynktom. Decyzje
Tessy są też wynikiem determinizmu (warunki społeczno-ekonomiczne). Ważne
znaczenie mają dwaj mężczyźni w życiu Tessy Alec d'Urberville i Angel Clare. Z
pozoru Alec jest typem wiktoriańskiego uwodziciela, bawi się Tessą, Angel jest
zaś szlachetnym idealistą. Dwubiegunowość widoczna jest też w wyglądzie
postaci: Angel- jasnowłosy anioł, Alec- śniady, energiczny, szatański. Alec
jest jednak naturalny w swoich żądzach, zdolny jednak do refleksji, krytyki własnego
życia (zostaje kaznodzieją), zaopiekowania się Tessą i jej rodziną. Angel kocha
swoje wyobrażenie Tessy, wyznając chrześcijańskie i humanitarne wartości nie
potrafi oderwać się od wiktoriańskiej moralności, zrozumieć i wybaczyć. W
siostrze Tessy, Lizie-Lu znów może widzieć wyidealizowany obraz czystej
kobiety. Rodzina Clare reprezentuje, bezduszne i zinstytucjonalizowane
chrześcijaństwo- nietolerancyjny ojciec, Feliks- hierarchiczne struktury,
Cuthbert- oderwana od życia teologia. Sformalizowanie religii ukazuje też
odmowa ochrzczenia Smętka. Ukazany zostaje również proces dążenia bogacącego
się mieszczaństwa do uszlachetnienia swojej rodziny przez przyjmowanie nazwisk
podupadłych rodów. Tessa d'Urberville, chociaż w pierwszym rzędzie przedstawia
historię jednej postaci w określonej epoce, nosi równocześnie wyraźne cechy
uniwersalnej legendy poruszającej temat ludzkiego przeznaczenia- scena w
Stonehenge. Początkowa scena, w której John Durbeyfield dowiaduje się o swoich
znakomitych dalekich przodkach skłania do refleksji nad losem indywidualności i
całych grup, jak również wprowadza wątek dziedzicznego obciążenia rodziny
Tessy. Fatum ciążące nad życiem bohaterki jest podkreślane poprzez aluzje do
historii jej rodu: gwałt dokonany na niej przez Aleca d'Urberville porównany
jest z podobnymi krzywdami, jakie rycerze d'Urberville wyrządzali niegdyś
przypadkowym wieśniaczkom, po wyprowadzce z Marlott Durbeyfieldowie znajdują
tymczasowy przytułek jedynie w starych grobowcach. Znaczącą rolę w utworze
odgrywają także sytuacje przypadkowe, losowe, których konsekwencje okazują się
następnie doniosłe, np. wypadek, w którym ginie koń Durbeyfieldów, czy moment,
w którym Angel przed ślubem nie znajduje listu Tessy zawierającego prawdę o jej
przeszłości. Taka kompozycja tekstu odpowiada poglądowi autora, iż w życiu
człowieka, które stanowi jedynie nikłą część całego wszechświata, trudno
dopatrywać się logiki. W rezultacie bohaterka powieści jest osobą bierną: Tessa
godzi się z działaniami innych ludzi lub z losem, buntując się dopiero w
sytuacji, która przerasta jej siły, w sposób rozpaczliwy i nieuchronnie
prowadzący do katastrofy.
W zakresie konstrukcji świata
przedstawionego powieść utrzymuje tradycyjne formy prozy angielskiej, w tym
narrację trzecioosobową i chronologiczny układ wydarzeń, jak również stałą
koncentrację uwagi na głównej bohaterce. Dzieło zachowuje realizm fabuły,
jednak szereg opisywanych detali przyjmuje równocześnie znaczenie symboliczne.
Wyrazem tego jest konsekwentne wprowadzanie w otoczenie Tessy przedmiotów
koloru czerwonego, jasno odwołujących się do krwi, nieszczęścia i śmierci. Cała
kompozycja dzieła nabiera cech symbolicznych poprzez konstrukcję postaci Aleca
i Angela oraz ich wpływu na losy głównej bohaterki.
STRESZCZENIE
Okres I Dziewczyna
Akcja utworu rozgrywa się w
angielskim Wessex. John Durbeyfield, przekupień, prowadzi ubogie życie we wsi
Marlott razem ze swoimi dziećmi, z których najstarsza jest córka Tessa. Pewnego
dnia pastor Tringham oznajmia Johnowi, że w czasie prowadzonych przez siebie
prywatnych badań genealogicznych ustalił, że Durbeyfieldowie są w
rzeczywistości zubożałymi potomkami słynnego rodu d'Urberville. Pod wpływem
wieści o znakomitym pochodzeniu zachowanie Johna ulega natychmiastowej zmianie.
W tym samym czasie Tessa uczestniczy w tradycyjnej wiosennej zabawie tanecznej,
w czasie której przypadkowo spotyka syna pastora Jamesa Clare'a, Angela.
Młodzieniec, przechodząc przypadkowo przez wieś, włącza się do tańca. W
ostatniej chwili, gdy ma już odejść, dostrzega piękną Tessę i żałuje, że to nie
ją wybrał jako partnerkę. Również dziewczyna zapamiętuje twarz nieznanego jej
młodego mężczyzny. Świętując w karczmie wieść o swoim znakomitym pochodzeniu,
John Durbeyfield upija się i nie jest w stanie udać się następnej nocy na targ.
Tessa postanawia zastąpić ojca, lecz zasypia w drodze i przyczynia się do
wypadku, którego ofiarą pada koń Durbeyfieldów. Czując się odpowiedzialna za to
zdarzenie, dziewczyna, mimo złych przeczuć, przyjmuje propozycję ojca, by udać
się do pobliskiego Trantridge i spotkać się z zamożną wdową d'Urberville,
przedstawić się jako daleka krewna i uzyskać pomoc finansową lub też pozostać w
jej domu na stałe. Durbeyfieldowie nie zdają sobie sprawy z faktu, że rzekoma
d'Urberville jest w rzeczywistości wdową po Simonie Stoke'u, przedsiębiorcy,
który jedynie kupił tytuł szlachecki i przyjął nazwisko wymarłej, sławnej w
przeszłości rodziny. Na miejscu Tessa spotyka syna wdowy, Aleca, który,
zachwycony jej urodą, zdobywa dla niej pracę we dworze. Zaczyna też zalecać się
do niedoświadczonej życiowo dziewczyny. Chociaż Tessa broni się przed
uwodzeniem, z poczucia obowiązku wobec rodziny nie chce porzucić pracy. Pewnego
dnia, gdy dziewczyna wraca z zabawy we wsi i zostaje zaczepiona przez byłą
kochankę Aleca, sam mężczyzna proponuje jej wspólny powrót do dworu na jego
koniu. Zamiast jednak przywieźć dziewczynę na miejsce, wywozi ją do lasu, a
następnie gwałci.
Okres II Już nie dziewczyna
Tessa zachodzi w ciążę i
opuszcza dom pani d'Urberville. Wraca do rodzinnej wsi, gdzie przychodzi na
świat jej syn. Chorowite dziecko umiera jednak po kilku tygodniach. Ostatniej
nocy jego życia Tessa sama chrzci synka, gdyż jej ojciec nie zgodził się
przyjąć pastora. Sama również chowa synka, nazwanego Smętkiem, w niepoświęconej
ziemi
Okres III Odrodzenie
Pragnąc rozpocząć życie od nowa,
dwa lata po śmierci synka Tessa opuszcza rodzinną wioskę i zatrudnia się jako
dójka na farmie państwa Crick w Talbothays, gdzie nikt nie wie o jej
przeszłości. Zaprzyjaźnia się z innymi dziewczętami pracującymi w podobnym
charakterze – Izą, Marianną i Retty. Wszystkie trzy skrycie kochają się w
Angelu Clare, który wbrew życzeniom swojego ojca nie chciał studiować teologii,
lecz postanowił zbliżyć się do prostego ludu i zarabiać na życie jako rolnik.
Na farmie pragnie nauczyć się prowadzenia gospodarstwa. Rozpoznaje Tessę w
dziewczynie, która zwróciła jego uwagę na zabawie tanecznej i z wzajemnością
zakochuje się w niej.
Okres IV Następstwa
Angel Clare informuje rodzinę o
zamiarze poślubienia wiejskiej dziewczyny, która jego zdaniem będzie
odpowiedniejszą towarzyszką dla rolnika niż sugerowana mu narzeczona,
katechetka Mercy Chant. Po powrocie do Talbothays oświadcza się. Tessa długo
odrzuca jego propozycję małżeństwa, twierdząc, że kocha go, lecz nie ma prawa
go poślubić. Pragnie opowiedzieć mu o swojej przeszłości, jednak brakuje jej
odwagi – ostatecznie opowiada Angelowi tylko o swoim domniemanym
arystokratycznym pochodzeniu (Angel Clare wielokrotnie podkreślał, że pragnie
mieć żonę wywodzącą się z ludu), następnie zaś oświadczyny przyjmuje. Matka
Tessy sugeruje jej, by nigdy nie przyznała się mężowi do swojej przeszłości. W
miarę zbliżania się dnia ślubu narzeczona ma jednak coraz większe wątpliwości.
Pewnego dnia Angel i Tessa spotykają na drodze mężczyznę, który znał dziewczynę
wcześniej i wygłasza na jej widok niewybredny komentarz, przez co narzeczony
wpada w gniew. Tessa chce wyznać prawdę o swoim życiu w liście, jednak Angel
nie znajduje koperty ukrytej pod drzwiami jego pokoju, toteż dziewczyna, w nagłym
strachu, niszczy ją. Po ślubie małżonkowie wyjeżdżają do dawnej posiadłości
d'Urberville'ów, wynajętej przez Clare'a na kilka dni. Tam mężczyzna wręcza
Tessie drogie kamienie należące do jego matki chrzestnej, a przeznaczone przez
nią dla przyszłej żony Angela. Następnie przyznaje żonie, że wdał się swojego
czasu w krótkotrwały romans. Przekonana, iż w takich okolicznościach Angel tym
bardziej przebaczy jej nieślubne dziecko, Tessa opowiada mu całą swoją
historię.
Okres V Kobieta płaci
Po wysłuchaniu opowieści Tessy
Angel odtrąca młodą żonę. Oznajmia, że idealna dziewczyna, w której się
zakochał, już nie istnieje. Oznajmia, iż ma zamiar wyjechać, ona zaś zgadza się
wrócić do domu rodziców, traktując to jako sprawiedliwą karę. Angel obiecuje
jej zastanowić się nad ich wspólną przyszłością i powrócić do niej wtedy, gdy
będzie już w stanie zaakceptować to, co usłyszał. Przekazuje też żonie
niewielką sumę pieniędzy i poleca zwracać się do jego rodziców, gdyby
potrzebowała więcej, zabrania natomiast poszukiwać jego samego. Na drodze do
stacji samotnie podróżujący Angel spotyka zakochaną w nim niegdyś Izę i w
chwilowym porywie proponuje jej wspólny wyjazd do Brazylii. Dziewczyna oznajmia
jednak, że nie potrafi kochać go tak bardzo, jak Tessa. W domu rodziców Tessa
przekonuje się, że rodzina przyzwyczaiła się już do jej nieobecności. Udając,
że w jej małżeństwie wszystko dobrze się układa, przekazuje matce połowę
pieniędzy od męża i opuszcza dom w poszukiwaniu nowej pracy. Zatrudnia się jako
robotnica na farmie. Gdy jej sytuacja finansowa staje się bardzo trudna,
postanawia odwiedzić rodzinę teściów, jak sugerował jej Angel. Słysząc jednak
nieprzychylne komentarze braci Angela dotyczące jego małżeństwa, nie ma odwagi
wejść do domu pastora Clare'a. W drodze powrotnej przypadkowo trafia na
spotkanie z wędrownym kaznodzieją metodystycznym, którym ku jej zdumieniu
okazuje się Alec d'Urberville.
Okres VI Nawrócony
Alec d'Urberville oznajmia, że
nawrócił się i zmienił swoje życie pod wpływem pastora Clare'a. Prosi Tessę, by
nigdy więcej go nie kusiła. Po pewnym czasie mężczyzna pojawia się jednak na
farmie, gdzie pracuje główna bohaterka, i prosi ją o rękę – w ten sposób
chciałby zadośćuczynić za zło, którego niegdyś się wobec niej dopuścił. Tessa
oznajmia, że jest już mężatką. Alec nie rezygnuje jednak, powraca ponownie,
stwierdza, że za sprawą ponownego spotkania z Tessą porzucił zajęcie kaznodziei
i pragnie znowu być z nią. Zaniepokojona zalotami d'Urberville'a, Tessa pisze
rozpaczliwy list do męża, w którym prosi o powrót i uchronienie jej od
grożącego jej niebezpieczeństwa. Wkrótce potem dowiaduje się od siostry o
chorobie matki i przybywa do rodzinnego domu. Tam okazuje się, że stan matki
uległ znacznej poprawie, za to John Durbeyfield nieoczekiwanie umiera. Po śmierci
ojca rodziny, dzierżawcy domu i gospodarstwa, Durbeyfieldowie muszą opuścić
wieś, w której dotąd mieszkali. Ponownie z pomocą ofiarowuje się Alec, jednak
Tessa nie chce zgodzić się na zamieszkanie w dworze, który odziedziczył po
śmierci matki. Tessa dochodzi równocześnie do wniosku, że została potraktowana
przez męża niesprawiedliwie i okrutnie. Wysyła do niego kolejny list, w którym
oznajmia, że chce już o nim tylko zapomnieć. Rodzina udaje się do Kingsbere,
gdzie planuje wynająć mieszkanie, jednak okazuje się, że w mieście nie ma
żadnych wolnych pokoi i Durbeyfieldowie muszą spędzić noc w ruinach klasztoru,
który był niegdyś miejscem pochówków rodu d'Urberville. W tym samym czasie
Angel, który wbrew swoim nadziejom nie zdobył w Brazylii majątku, pod wpływem
rozmowy z przypadkowym towarzyszem podróży dochodzi do wniosku, że niesłusznie
odtrącił żonę. Postanawia wrócić do Anglii i pogodzić się z Tessą.
Okres VII Spełnienie
Po powrocie do Anglii Angel
odnajduje matkę Tessy, która informuje go, że córka znajduje się w modnej
nadmorskiej miejscowości Sandbourne. Tam mężczyzna znajduje swoją żonę, lecz
Tessa z goryczą przyznaje, że wrócił za późno: zgodziła się już zostać kochanką
Aleca d'Urberville, przekonana przez niego, że jej mąż nigdy się z nią nie pogodzi.
Angel odchodzi, zaś Tessa w eleganckim pensjonacie, gdzie zamieszkała jako pani
d'Urberville, zaczyna lamentować nad swoim życiem. Właścicielka pensjonatu,
zaintrygowana postacią Angela, podsłuchuje rozmowę między Tessą i jej rzekomym
mężem, następnie widzi kobietę wybiegającą z budynku, wreszcie zauważa na
suficie niższego piętra plamę krwi i odkrywa zwłoki Aleca. Tessa dogania
Angela, odchodzącego z Sandbourne, i oznajmia mu, że zabiła mężczyznę, który
zniszczył życie ich obojga. Nie dowierzając w słowa żony, Angel wybacza jej.
Oboje bez celu wędrują dalej, planując uciec z kraju, gdy tylko policja
zaprzestanie poszukiwań zabójczyni pana d'Urberville. Przez kilka dni żyją w
opuszczonej willi, całkowicie szczęśliwi. Następnie zatrzymują się, dla odpoczynku,
w Stonehenge. Tessa przed zaśnięciem prosi Angela, by ożenił się z jej młodszą
siostrą Lizą-Lu po jej śmierci. Następnego dnia zbiegowie zostają otoczeni
przez policję. Tessa spokojnie pozwala się aresztować, wyrażając radość, że nie
będzie żyła tak długo, by Angel znowu zaczął nią pogardzać. W finałowej scenie
utworu Angel Clare i Liza-Lu obserwują zamek Wincencester (Winchester) w
momencie wciągnięcia na wieżę czarnej flagi – oznacza ona, że w twierdzy
właśnie odbyła się egzekucja Tessy, skazanej na śmierć za morderstwo.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz