Pani Bovary

REALIZM- kierunek literacki ukształtowany w połowie XIX wieku, wcześniej kierowanie się rozumem, od 1826 r. jako literatura prawdy. Dążenie do przedstawiania życia zwykłego człowieka w jedo historycznym środowisku, przy respoektowaniu praw rżdzących rzeczywistością.

"Między dwa guziki stanika, jak u mężczyzny, wsunięte była szkła w szylkretowej oprawie"

Gustaw Flaubert 1821-1880)

syn lekarza, jego pokój miał widok na prosektorium. Powieści zaczął pisać jako dziecko, miał dziwne pomysłu np. dziecko kobiety i małpy. Bez zainteresowania studiował prawo.

Dał najdoskonalszy wyraz realizmu w swojej twórczości. Nie utożsamiał się jednak z żadną szkoła- przeszkadzał mu brak troski o piekno języka. Dbał o prawdę utworu i wartość dokumentalną. Autor nie ma prawa ujawniać swoich poglądów w utworze- styl bezosobowy gwarancją obiektywizmu.

W 1858 r. został oskarżony wraz z Karolem Baudelaire o niemoralność. Został uniewinniony za piekno języka.

• Pani Bovary
• Szkoła uczuć
• Herodiada
• Salambo- pierwsza powieść na faktach o starożytności
• Kuszenie św. Antoniego

Pani Bovary

powieść ukazywała się w odcinkach. W 1848 r. francuskie gazety relacjonowały historię żony zdradzającej męża- lekarza, która popełniła samobójstwo doprowadziwszy go do ruiny.

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści „Pani Bovary” została umieszczona w XIX wieku. Flaubert przedstawiając życie mieszczańskiej sfery, której gorąco nienawidzi i z chęcią krytykuje.  Akcja powieści toczy się aż w czterech różnych miejscach. Na początku poznajemy niewielkie miasto położone we Francji – Rouen, z którego pochodzi Karol Bovary. Wraz z Karolem wędrujemy także do wioski Bertaux, gdzie lekarz poznał piękną Emmę. Odwiedzamy też miasto Tostes, w którym zamieszkują państwo Bovary (oba małżeństwa). Karol odbywa tam praktyki lekarskie. O tych miejscach wiemy niewiele. Flaubert skupia się na opisie Yonville. Prowincja miała wyleczyć panią Bovary ze złego samopoczucia psychicznego?

Yonville-Opactwo leży w powiecie Neufchâtel, osiem mil od Rouen, między drogą do Abbeville a drogą do Beauvais. Jest to spore osiedle nazwane od położonego tam niegdyś opactwa kapucynów. Jak dowiadujemy się od Flauberta jest to na pograniczu Normandii, Pikardii i Île-de-France, gdzie język nie ma akcentu, kraj nie ma własnego oblicza, zaś pejzaż jest zupełnie pozbawiony charakteru.

W Yonville nie ma prawie nic do zobaczenia, bo „ulica (jedyna zresztą), długa na odległość wystrzału, przy której stoi kilka sklepików, urywa się nagle na zakręcie. [...]”. Jedyne, co godne uwagi, to merostwo „w stylu greckiej świątyni”. Pojawia się słownictwo nacechowane negatywnie; pisarz chce ukazać nudne miejsce i społeczno-gospodarczą stagnację. Wszystko się tutaj psuje i rozpada, stąd Yonville nazywane jest martwym osiedlem.

1. Wątek nieudanego małżeństwa Emmy Bovary i nieustanne poszukiwanie przez nią wyjątkowej miłości, w połączeniu z:

— wątkiem jej nieszczęśliwego męża, Karola, nierozumiejącego żony

— wątkiem nieśmiałego, zachwyconego Emmą Leona

— wątkiem Rudolfa, cynicznego kobieciarza

2. Wątki poboczne uzupełniaj obraz prowincjonalnego życia Francji w pierwszej połowie XIX w.

PROBLEMATYKA UTWORU:

Powstała między dwoma światami Emmy Bovary pajęczyna, zbudowana z kłamstw i uzależnień, musiała w końcu pochłonąć swoją ofiarę. Pani Bovary w finale popełnia samobójstwo za pomocą arszeniku. Tylko dlaczego? Z powodu wyjścia na jaw popełnionych przez nią grzechów i grzeszków, czy też niechęci do życia w świecie tak odległym od spełnienia marzeń. Emma wykazywała tęsknotę do miłości, którą wyobrażała sobie jako absolut. Miała jednak problem z interpretacją romantycznych dzieł, bo nie potrafiła rozróżnić dzieł wysokich lotów od zwykłego kiczu. Tym samym jest postacią antyromantyczną, zwykła romantyczną karykaturą, która z góry jest skazana – jak chce Flaubert – na „fałsz, kłamstwo i mistyfikację”. Pani Bovary stanęła na rozdrożu, potrzebowała ucieczki przez rzeczywistością, czym objawiała się jej romantyczna tęsknota. Jako osoba o twórczym potencjale (pisała, rysowała, grała na fortepianie) zamiast poddać się działalności twórczej popadła w nerwicę. Nic nie przynosiło jej zaspokojenia, dlatego stała się histeryczką i neurotyczką. Ulgę w cierpieniu dostarczały jej romanse i seksualne zatracenie, które tylko na chwilę urzeczywistniały jej tęsknoty. Tak naprawdę była to droga od samego początku prowadząca ku śmierci. Jej samobójstwo przybiera podwójny charakter. Nim zdecydowania się na prawdziwe zakończenie życia, zdecydowała o śmierci własnej osobowości. Zwyciężył fanatyzm, który był niezamierzonym gestem destrukcji. Od momentu, kiedy właściwie ją poznajemy, zauważyć można swoiste pogrążenie głównej bohaterki we śnie. Jest obojętna wobec tego, co dzieje się wokół niej, wobec ludzi spędzającymi z nią wolny czas. Narrator powieści, mimo, że bezstronny, prowadzi grę z odbiorcą. Z jednej strony współczuje Emmie, z drugiej jednak, odnosi się do wszystkiego ironicznie. Opisując pustkę emocjonalną, skupia się jednocześnie na miłosnych uniesieniach. Dlatego Emma jest karykaturą romantycznych bohaterów, pisarzy i artystów. Pani Bovary, to w końcu sam Gustaw Flaubert bojący się rozpadu własnej osobowości, który przeczuwa podczas procesu twórczego; bojący się chyba zagubienia między realnym światem a wykreowanym, napisanym przez siebie. Emma kopiuje postawy i sposoby bycia, dlatego rzeczywistość przynosi jej same rozczarowania. Brak jej krytycznego zmysłu, dystansu. Ma własny pogląd na literaturę: Nie znoszę pospolitych bohaterów i przeciętnych uczuć, takich jak się spotyka w życiu. A chyba powinno być na odwrót: spotykając pospolitych bohaterów w życiu można poszukać ich w książkach. Literatura nie powinna tak bardzo eksplikować naszego życia, bo to szybka droga do neurozy. Patrząc z psychologicznego punktu widzenia, można rzec, że na żadnym polu – poza seksualnym – nie znalazła ujścia jej energia libidalna. Trzeba więc poświęcać się sztuce tworzenia nie siebie, ale prawdziwego dzieła – plastycznego, muzycznego, pisarskiego. Tylko w ten sposób uchronimy się od nadciągającej zguby?

BOWARYZM-tworzenie fikcyjno-życzeniowej wizji własnej osoby, widzenie siebie jako kogoś innego

MOTYW LITERATURY

Literatura miała niebagatelny wpływ na życie Emmy Bovary. Mieszkając w klasztorze bohaterka była wielbicielką sentymentalnych romansów. Przez pryzmat przeczytanych lektur spoglądała na świat rzeczywisty. Małżeństwo z wiejskim lekarzem nie mogło jednak spełnić jej snów o wspaniałej miłości. Codzienność małżeńska okazała się być dla niej pasmem rozczarowań. Świat książek poruszyły jej życie do tego stopnia, że nie potrafiła się pogodzić ze zwykłym życiem na prowincji. W poczuciu odsunięcie własnej osoby od prawdziwej miłości tworzyła jej namiastki, co poskutkowało niebezpiecznymi zwrotami akcji. Kolejni kochankowie, długi oraz strach przed ujawnieniem tajemnic doprowadziły ją do samobójstwa. To właśnie od postawy Emmy wziął się termin bowaryzm, który oznacza niezadowolenie ze swojego miejsca w świecie. Stan bowaryzmu prowadzi do poszukiwania atrakcji wątpliwie bezpiecznych, romansów, oszust i zdrady, które na pewno nie wróżą dobrej przyszłości.

MOTYW KOBIETY

Emma Bovary została wychowana w klasztorze. Tytułowa bohatera potajemnie oddawała się lekturze sentymentalnych romansów (na codzienne życie przenosiła egzaltowane uczucia). Będąc pod wpływem lektur marzyła o życiu w luksusie i romantycznych kochankach. Wyszła za mąż za wiejskiego lekarza, mimo to znalazła sobie „wymarzonego” kochanka, który wkrótce ją porzucił. Pocieszenie znalazła się rękach innego mężczyzny, któremu jednak wydała się zbyt sentymentalna – drażnił go jej romantyzm. Stała się ofiarą własnych marzeń, popadła w długi, szantażował ją lichwiarz, ale żaden z kochanków nie udzielił jej pomocy. Wtedy podjęła udaną próbę samobójczą – otruła się. Emma Bovary była kobietą wykształconą i oczytaną. To właśnie literatura – kolejny motyw powieści – zdominowała postrzeganie świata tytułowej bohaterki powieści Flauberta.

MOTYW MARZYCCIELA Bohater-marzyciel:

Emma Bovary jest typową romantyczną marzycielką śniącą o „królewiczu z bajki”. Wymarzonego mężczyzny nie znajduje w osobie własnego męża. Zdobywa się więc na odwagę i szuka ucieczki w romansach, które także okazują się nie spełniać swych roli. Ślepo dążyła do spełnienia swych marzeń. Dla własnego, złudnego szczęścia wyrzekła się zasad moralnych i miłości do męża. Za kilka krótkich chwil pseudo-miłości musiała zapłacić życiem.

Bochaterowie:

Emma Bovary – tytułowa bohaterka powieści. Została wychowana na wsi, nauki pobierała w małej przyklasztornej szkole. W bardzo młodym wieku wyszła za mąż za wdowca Karola Bovary’ego. Przez całe życie marzyła o romantycznych przygodach, wyrafinowanych uciechach i pasji. Jednak żywot niczym z romansu nie był jej pisany, przez co często popadała w depresję. Podczas wspaniałego balu urządzonego przez markiza d'Andervilliers zasmakowała obcowania w wyższych sferach. Była przekonana, że właśnie takiego życia pragnęła, lecz ostatecznie okazało się, iż było to główną przyczyną jej zguby. Kobieta urodziła córeczkę Bertę, jednak nie zajmowała się jej wychowaniem, pozostawiając je pod opieką służby domowej. Jednak od czasu do czasu myśl o swym cudownym dzieciństwie pod opieką wspaniałego ojca prowadziła ją do wyrzutów sumienia. W takich chwilach postanawiała, że zmieni swoje życie i będzie lepszą matką i żoną. Szybko jednak dopadła ją nuda i zapominała o danych sobie przyrzeczeniach. Naturalny pęd do przygód i ekstrawagancji prowadzi ją do dwóch romansów. Pierwszym jej kochankiem został arystokrata Rudolf Boulanger, a drugim Leon Dupuis. Zamiłowanie do luksusu prowadzi ją do ruiny finansowej. Dług zaciągnięty u kupca Lheureux z czasem osiągnął rozmiary tak duże, że bohaterka wolała sprzedać swoje ciało niż pozwolić, by jej mąż został obciążony jego spłatą. Ostatecznie przygnieciona problemami finansowymi postanowiła popełnić samobójstwo.

Karol Bovary – mąż głównej bohaterki powieści. Wiejski doktor o bardzo ograniczonych zdolnościach o czym świadczy nieudana operacja na szpotawej stopie Hipolita zakończona amputacją. Fakt, iż został lekarzem zawdzięczał swojej matce, która miała nad nim zupełną kontrolę od najmłodszych lat. To ona wybierała dla niego szkoły i zawód, który miał wykonywać. Na uczelnię medyczną dostał się dopiero za drugim razem, co świadczyło o tym, że nie posiadał predyspozycji do bycia lekarzem. Również matka zeswatała go ze starą i bogatą wdową Heloizą Dubuc. Jako lekarz w maleńkiej miejscowości Tostes zakochał się w przepięknej córce swojego pacjenta, Emmie Rounault. Po śmierci Heloizy szybko ożenił się z młodą dziewczyną. Nieświadomy jej zdrad i nieszczęścia, przez całe życie bardzo kochał żonę. Uważał ją za idealną małżonkę, choć nigdy nie zadał sobie trudu, by tak naprawdę ją zrozumieć. Przez cały czas pozostawał pod jej wpływem nie podejrzewając nawet, iż na każdym korku jest przez nią oszukiwany, nawet finansowo. Po śmierci Emmy nie mógł pogodzić się ze startą. Gdy zorientował się ze znalezionych listów, że małżonka zdradzała go od lat z dwoma mężczyznami, doznał ataku serca i zmarł.

Leon Dupuis – drugi kochanek Emmy. Był to młody adept prawa, którego pani Bovary poznała w nudnym Yonville. Połączyła ich wspólna, romantyczna wizja świata i zamiłowanie do sztuki. Przed wyjazdem do Paryża na studia prawnicze zakochał się w Emmie, ale nie potrafił nawiązać romansu z zamężną kobietą. Dopiero gdy po latach spotkali się w Rouen okazał się być bardziej stanowczy i pewny siebie. W oczach Emmy był wówczas ucieleśnieniem kosmopolityzmu i nowoczesności. Po powrocie z Paryża nie odczuwał już zahamowań i wdał się w romans z panią Bovary. Z początku był bardzo namiętny, ale z czasem stracił na zapale i stał się nudny. Poproszony o pomoc finansową przez Emmę odmawia jej, czyniąc wymówki. Niedługo po śmierci pani Bovary ożenił się.

Rudolf Boulanger – pierwszy kochanek pani Bovary. Bogaty arystokrata, którego posiadłość mieściła się niedaleko Yonville. Niezwykle egocentryczny mężczyzna zamierzał uwieść Emmą, by dołączyć ją do swojej długiej listy „zdobyczy”. Dokładnie zaplanował zaloty wobec pani Bovary i bez skrupułów oszukując ją dopiął swego celu. Zerwał znajomość z bohaterką po trzech latach romansowania, gdy ta napisała w liście, że myśli o ucieczce wraz z nim.

Stara pani Bovary – matka Karola. Starsza kobieta za wszelką cenę pragnęła kontrolować życie swojego syna. To ona nakłoniła go by wybrał zawód lekarza, a także wybrała mu pierwszą małżonkę. Nie popierała pomysłu małżeństwa Karola z Emmą. Bezskutecznie usiłowała nakłonić syna, by ten zaczął kontrolować wydatki swojej rozkapryszonej żony.

Berta – jedyne dziecko państwa Bovary. Córka Karola i Emmy była dzieckiem niechcianym i wychowywanym głównie przez służbę. Jej narodziny okazały się dla matki rozczarowaniem, ponieważ marzyła o synu. Przez rozrzutność Emmy dziewczynka została skazana na życie w biedzie i niepewną przyszłość. Po śmierci rodziców kilkuletnia Berta trafiła do ciotki, która miała zamiar wykorzystać ją w przędzalni wełny.

Lheureux – kupiec z Yonville, u którego zadłużyła się Emma. Bezwzględnie dążył do odzyskania swoich pieniędzy od bohaterki. Po jego szantażu pani Bovary popełniła samobójstwo.

Streszczenie

Powieść „Pani Bovary” składa się z trzech części. Pierwsza z nich prezentuje życie Karola Bovary. Poznajemy go, gdy trafia do gimnazjum w Rouen, następnie dowiadujemy się o bliższych faktach z jego życia. Mieszkający z rodziną na wsi, syn wojskowego chirurga, w wieku dwunastu lat rozpoczął naukę. Z początku bardzo enigmatyczną i tylko pozorną. Naukę pobierał w „przypadkowych okolicznościach, w zakrystii, na stojąco” od miejscowego proboszcza.

W wieku piętnastu lat został wysłany do gimnazjum w Rouen. Był pilnym, ale raczej średnim uczniem. Po skończeniu trzeciego roku rodzice Karola wysłali go do szkoły medycznej, by kształcił się na lekarza. Choć rodzice wierzyli, że w jakiś sposób ich syn dobrnie do egzaminu końcowego, przygnieciony ogromem wiedzy nie bardzo mógł połapać się na wykładach. Starał się nie opuszczać zajęć. Mieszkał w samotności. Konieczność liczenia tylko na siebie uczyniła z niego mężczyznę – „zaczął chodzić po knajpach i namiętnie grywał w domino”. Objawiły się w nim tłumione wcześniej skłonności, co doprowadziło do oblania pierwszego egzaminu. Matka wybaczyła błąd synowi. Ukrywając tajemnicę przed ojcem Karol uczył się do kolejnego egzaminu, który zresztą zdał z dobrym wynikiem.

Matka Karola oczekując ograniczenia życiowej swobody syna postanowiła w końcu go ożenić. Wówczas był początkującym lekarzem, dopiero zdobywającym szacunek pacjentów. Podczas jednej z wizyt u chorego poznał piękną Emmę. Przez cały czas pozostał pod wielkim urokiem córki pana Rouaulta. Żona Karola szybko spostrzegła odmianę męża, więc okazywała wyraźną zazdrość. Wówczas Karol postanowił zrezygnował z wizyt w Bertaux. Od czasu do czasu odwiedzał jednak rodzinę Rouaultów na wyraźne ich życzenie. W między czasie umarła żona Karola. Ten z początku nie potrafił pogodzić się ze śmiercią małżonki. Szybko pogodził się jednak z losem i postanowił poprosić o rękę Emmę. Wielki ślub i huczne wesele młodej pary odbyły się na wsi, ale już po ceremoniach młodzi zamieszkali w Tostes.

Karol bardzo kochał Emmę, co próbował okazywać na każdym kroku. W Emmie natomiast uczucie stopniowo wygasało. „Przed ślubem zdawało się jej, że go kocha, ale oczekiwane szczęście nie nadeszło” – czytamy w powieści. Emma próbowała za wszelką cenę dociec znaczenia słów „szczęście, namiętność, upojenie”, które znała z książek przeczytanych w klasztorze. Zaczęła szukać prawdziwej miłości, dociekać jej. Zadawała sobie pytania: „bo czyż miłość, jak egzotyczna roślina, nie wymaga właściwie przygotowanego gruntu i odpowiedniej temperatury?”, które od razu tłumaczyła: „Westchnienia przy blasku księżyca, długie uściski, łzy, które spływają na rozłączające się dłonie, gorączkowe życie zmysłów, czułe tęsknoty były nieodłączne od balkonów wielkich znaków, gdzie wiedzie się życie beztroskie, od buduaru o jedwabnych zasłonach, wysłanego puszystym kobiercem, z koszami pełnymi kwiatów, z łóżkiem na wzniesieniu, nieodłączne od połysku drogich kamieni i galonów liberii”.

Pani Bovary była znudzona życiem, zazdrościła innym dobrodziejstw i uciech. Chciała żyć jak bohaterowie romansów, które czytała. Pożądanie spotęgował jeszcze bal u markiza d’Andervilliers, gdzie posmakowała życia wyższych sfer. Nie dostając od rzeczywistości, tego, co by chciała - popadła w nerwicę. Choroba nerwowa Emmy doprowadziła w końcu do przeprowadzki państwa Bovary do prowincjonalnego miasteczka Yonville. Emma zorientowała się, że jest w ciąży.

Akcja drugiej części powieści odgrywa się w Yonville, już po przeprowadzce państwa Bovary. Małżonkowie poznają niektórych mieszkańców dużego osiedla, m.in. aptekarza Homaisa i młodego Leona Dupuisa, który jest pisarzem notarialnym przebywającym w miejscowości na praktyce. Yonville szybko okazało się miejscem równie nieciekawym dla Emmy jak Tostes. Ale największym atutem przeprowadzki była jej znajomość z Dupisem. Oboje potrafili doskonale się zrozumieć. Młody urzędnik podzielał zamiłowanie Emmy do literatury i sztuki. Między czasie Emma urodziła córeczkę, której nadali wraz z Karolem imię Berta. Jednak młoda matka była niezadowolona z porodu, gdyż czekała na przyjście na świat potomka o płci męskiej.

Pani Bovary, nadal marząc o życiu w zbytkach, roztrwoniwszy wcześniej majątek męża, postanowiła zapożyczyć się u kupca Lheureuxa. Nudę i niepowodzenia życiowe, których rzekomo doświadczała, rekompensowała sobie zakupami luksusowych, mało potrzebnych rzeczy. Niestety coraz bardziej oddała się od ludzi. Przerwała nawet spotkania z Leonem, który wkrótce wyjechał do Paryża, by studiować prawo. Emma była przygnębiona wyjazdem towarzysza do tego stopnia, że odechciało jej się żyć.

Nie trwało długo, gdy stratę Leona Emma zrekompensowała sobie bliską znajomością z arystokratą, Rudolfem Boulangerem. Mężczyzna pojawił się pewnego dnia w gabinecie Karola nie mógł oderwać wzroku od pani Bovary. Arystokrata postanowił uwieść Emmę i szybko dopiął swego. Każdego ranka Emma wymykała się z domu, by w posiadłości arystokraty oddawać się seksualnym rozkoszom.

Pani Bovary zorientowała się po jakimś czasie, że kochanek stracił zainteresowanie jej osobą. Postanowiła zmusić męża do czegoś, co by spowodowało, że stanie się dla niej atrakcyjny. Nakłoniła Karola do eksperymentalnej operacji stopy stajennego Hipolita. Zabieg niestety okazał się być nieudanym. Emma zamiast współczuć mężowi okazała mu jeszcze większą niechęć. Chciała uciec ze swoim kochankiem, Rudolfem, ale ten zakończył trwający od trzech lat romans jednym listem. Emma popadła w jeszcze większą depresję i nie wychodziła z łóżka przez kolejne dwa miesiące.

Karol widząc cierpienie żony, które nie potrafił sobie wytłumaczyć, postanowił zabrać ją do opery w Rouen. Na miejscu okazuje się, że Emma spotkała niewidzianą od lat miłość, Leona. Karol po spektaklu wrócił do Yonville sam, ponieważ Emma zażyczyła się spędzenie jeszcze jednej nocy w Rouen. Ona i Leon zdecydowali się w końcu na romans. Żeby raz w tygodniu spotkać się z kochankiem pani Bovary wymyśliła lekcje gry na fortepianie. W między czasie dług u pana Lheureuxa urósł do horrendalnych rozmiarów. Nie wiedziała jak spłacić zadłużenie, dlatego postanowiła zapożyczać się u innych. Intensywny romans głównej bohaterki z Leonem tracił jednak powoli swą magię, aż kochankowie stali się sobie zupełnie obojętni.

Niepowodzenia w miłości potęgowały groźby Lheureuxa. Kupiec straszył Emmę, że jeśli nie odda całego zadłużenia, to zarządzi egzekucję majątku jej męża. Pani Bovary zorientowała się, że Karol mógłby odkryć jej grzechy i zupełnie nie wiedziała, co ma robić w tak trudnej sytuacji. Pomocy szukała u byłych kochanków, ale bezskutecznie. Rozważała nawet poświęcenie się prostytucji, jednak myśl o kompromitacji odwiodła ją od pomysłu. Główna bohaterka popadła w obłęd, a jednym wyjściem okazało się samobójstwo. Emma otruła się arszenikiem Karol cierpiał po stracie żony. Wytykał Bogu niesprawiedliwość, miał do Niego pretensje. Zupełnie poczuł się oszukany, gdy znalazł korespondencję małżonki z Rudolfem i Leonem. Zdał sobie sprawę, że kobieta, którą kochał całym sercem zdradzała go przez wiele lat. Na wieść o oszustwach żony, umarł. Osierocona Berta Bovary trafiła do ciotki.